Tarihte Bugün: 1 Mayıs

1 Mayıs İşçi Bayramı – Emek ve Dayanışma Günü

Mevlâna’nın Konya’ya gelişi kutlamaları

TRT’nin kuruluşu (1964)

Karayolları Güvenliği ve Trafik Haftası

Bilişim Haftası

1 Mayıs 1707 : İngiltere, Galler ve İskoçya; Büyük Britanya olarak birleşti.

1 Mayıs 1776 : Gizli bir topluluk hareketi olan İlluminati, Alman hukuk profesörü, filozof Adam Weishaupt tarafından kuruldu.

1 Mayıs 1786 : Wolfgang Amadeus Mozart tarafından bestelenen Figaro’nun Düğünü adlı opera, ilk kez sahnelendi.

1 Mayıs 1840 : Dünyanın ilk yapışkanlı posta pulu “Penny Black” olarak da bilinen ilk yapıştırılabilen resmi posta pulu, Birleşik Krallık’ta tedavüle çıktı. Pul, Kraliçe Victoria’nın bir profilini içeriyordu.

1 Mayıs 1886 : ABD’nin Chicago kentinde işçiler 8 saatlik iş günü için genel greve gittiler. Polisin ateş açması sonucu, çok sayıda işçi öldü ve yaralandı. İşçi liderlerinden Albert Parsons, August Spies, Adolph Fischer ve George Engel düzmece tanıklar ve kanıtlarla 11 Kasım 1887 tarihinde idam edildi.

1 Mayıs 1889 : 1 Mayıs, işçilerin ortak bayramı olarak kabul edildi.

1 Mayıs 1889 : Alman ilaç firması Bayer, Aspirini üretti.

1 Mayıs 1900 : Utah’ta bir maden kazasında 200 kişi öldü.

1 Mayıs 1906 : Türkiye’de günümüzde bilinen ilk 1 Mayıs İzmir’de kutlandı.

1 Mayıs 1909 : Selanik’te Selanik Sosyalist İşçi Federasyonu tarafından örgütlenen 1 Mayıs etkinlikleri düzenlendi.

1 Mayıs 1912 : İstanbul’da Osmanlı Sosyalist Fırkası tarafından 1 Mayıs etkinliği düzenlendi.

1 Mayıs 1918 : Brest Litovsk Barış Antlaşması sonrası Alman birlikleri Don Sovyet Cumhuriyeti’ne girdi.

1 Mayıs 1921 : Tersane İşçileri, işgal altındaki İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutladı. İştirakçi Hilmi önderliğinde Sosyalist Fırka’nın düzenlediği 1 Mayıs’a işçiler kızıl bayraklarla katıldı ve Kasımpaşa’dan Şişli Hürriyet-i Ebediye Tepesi’ne kadar yürüdüler.

1 Mayıs 1922 : Ankara’da Türkiye Halk İştirakiyyun Fırkası’nın örgütlediği İmalat-ı Harbiye işçileri arasında 1 Mayıs düzenlendi. Aynı zamanda Sovyet Elçiliği’nde de kutlandı.

1 Mayıs 1923 : İstanbul’da tütün işçileri, askeri fabrika ve demiryolu işçileri, fırıncılar, İstanbul tramvay, telefon, tünel, gazhane işçileri 1 Mayıs’ı sokakta kutladılar. “Yabancı şirketlere el konsun”, “8 saatlik iş günü”, “Hafta tatili”, “Serbest Sendika ve Grev Hakkı” pankartlarını taşıdılar.

1 Mayıs 1925 : Kıbrıs, Birleşik Krallık kolonisi oldu. Birleşik Krallık’ın Kıbrıs adasında ki toprakları ise Britanya Denizaşırı Toprakları içerisinde yer alan Akrotiri ve Dhekelia’dır.

1 Mayıs 1925 : Takrir-i Sükun Kanunu’yla her türlü gösteri ve yürüyüş yasaklanınca, 1 Mayıs da kitlesel olarak kutlanamaz hale geldi.

1 Mayıs 1927 : Adolf Hitler yönetimindeki Nazi Partisi, Berlin’de ilk kez miting yaptı.

1 Mayıs 1930 : Şimdilerde artık Cüce Gezegen sınıfından sayılan Plüton gezegeni resmen isimlendirildi. Gezegen, 18 Şubat 1930’da keşfedilmişti.

1 Mayıs 1931 : New York’taki Empire State Building hizmete girdi.

1 Mayıs 1932 : Ankara’da Milli Sanayi Sergisi açıldı.

1 Mayıs 1933 : Almanya’da 1 Mayıs, o günü tatil ve “Ulusal İşçi Günü” ilan eden iktidardaki Nazi Partisi’nin desteğiyle ve görkemli törenlerle kutlandı. Ertesi gün, tüm sendika merkezleri işgal edildi, varlıklarına el konuldu ve sendika liderleri tutuklandı.

1 Mayıs 1935 : Aydın demiryolu, Hükümetçe satın alındı.

1 Mayıs 1940 : 1940 Yaz Olimpiyatları savaş yüzünden iptal edildi.

1 Mayıs 1940 : İstanbul’da bar ve eğlence yerlerinde çalışan 107’si Macar 162 “artist”in bir hafta içinde Türkiye’yi terk etmesi istendi.

1 Mayıs 1941 : İktidarda yozlaşmayı anlatan ve yüzyılın en iyi filmi olarak kabul edilen, Orson Welles’in yönettiği Yurttaş Kane filmi ilk kez gösterildi.

1 Mayıs 1941 : Kıbrıs Türkü iş adamı Asil Nadir, Lefke’de dünyaya geldi.

1 Mayıs 1941 : Kantocu, ses sanatçısı ve tiyatro, sinema oyuncusu Nurhan Damcıoğlu,  Adana’da doğdu.

1 Mayıs 1944 : Tokat’ta Gürmenek Barajı açıldı.

1 Mayıs 1945 : Alman Nazi Propaganda Bakanı Joseph Goebbels, Sovyet Birlikleri Berlin’e girerken karısını ve altı çocuğunu öldürerek intihar etti.

1 Mayıs 1945 : II. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Sovyetler Birliğinin Nazi Almanyası’nı yenmesinin resmi sembolü olarak, Kızıl Ordu askerleri tarafından Berlin’deki Reichstag binası üzerine, orak, çekiç ve kızıl yıldız amblemlerini taşıyan Zafer Sancağı göndere çekildi.

7 Mayıs 1945 günü Alman General Jodl, Almanya’nın teslim belgesini imzaladı. Nazi Almanyası resmi olarak 8 Mayıs 1945’te koşulsuz teslim oldu. Bu tarih Zafer Günü olarak kutlanmaktadır. Rusya zaman farkı dolayısıyla 9 Mayıs’ta kutlamaktadır.

1 Mayıs 1948 : Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (Kuzey Kore) resmen kuruldu. Kim Il-sung, ilk Devlet Başkanı oldu.

1 Mayıs 1948: Hürriyet gazetesi Sedat Simavi sahipliğinde yayım hayatına başladı. 

1 Mayıs 1953 : Sinema ve tiyatro oyuncusu Necati Bilgiç, Bursa’da doğdu.

1 Mayıs 1954 : Sinema, tiyatro ve dizi oyuncusu Menderes Samancılar, Adana’da dünyaya geldi.

1 Mayıs 1956 : Uluslararası savaş fotoğrafçısı, gazeteci, gezgin ve belgesel yapımcısı Coşkun Aral, Siirt’te dünyaya geldi.

1 Mayıs 1956 : Jonas Salk’ın geliştirdiği çocuk felci aşısı kullanılmaya başlandı.

1 Mayıs 1958 : Gazeteci, yazar ve televizyon programcısı Hulki Cevizoğlu, Giresun’da doğdu.

1 Mayıs 1959 : CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, Uşak’ta, sayıları bine yaklaşan kalabalığın saldırısına uğradı. İnönü, atılan taşla yaralandı.

1 Mayıs 1960: ABD ile SSCB arasında U-2 krizi. Rus hava sahasında ABD‘ye ait U-2 casus uçak düşürüldü. Pilot esir alındı. Uçağın Türkiye’den kalktığı ileri sürüldü. Olay üç ülke arasında büyük bir krize neden oldu. ABD uçuşları yasakladığını açıkladı. 

1 Mayıs 1961 : Eğitimci ve siyasetçi, eski Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk, Ankara’nın Gölbaşı ilçesinde dünyaya geldi.

1 Mayıs 1963 : Politikacı, eski Kültür ve Turizm bakanı, Anavatan Partisi eski Genel Başkanı Erkan Mumcu, Isparta’nın Yalvaç ilçesinde doğdu.

1 Mayıs 1964 : Film yapımcısı, senaryo yazarı ve yönetmen Birol Güven, Kocaeli’nde dünyaya geldi.

TRT Kuruldu

1 Mayıs 1965: Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) televizyonu kuruldu. 

1 Mayıs 1967 : Elvis Presley, Priscilla Beaulieu ile Las Vegas’ta evlendi.

1 Mayıs 1968 : Hürriyet Haber Ajansı (HHA) kuruldu.

1 Mayıs 1969: Yargıtay Başkanı İmran Öktem (65) hayatını kaybetti. Cenaze töreni olaylı geçti. 

1 Mayıs 1971 : Başbakan Nihat Erim, Anayasa için, “Türkiye böyle bir lüksü kaldıramaz” dedi.

1 Mayıs 1972 : Kuzey Vietnam Birlikleri, Quang Tri’yi ele geçirdi. ABD ile savaşta ele geçirdiği bu ilk büyük kent, Kuzey Vietnam’ın bütün eyalet üzerinde egemenlik kurmasını sağladı.

1 Mayıs 1976 : 50 yıllık aradan sonra 1 Mayıs İşçi Bayramı İstanbul Taksim Meydanı’nda yapılan büyük bir mitingle kutlandı. DİSK’in (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu) düzenlediği 1976 yılı 1 Mayıs’ı, Türkiye’de kitlesel 1 Mayıs kutlamalarının başlangıcı oldu.

1 Mayıs 1976 : Paris-İstanbul seferini yapan “İzmir” uçağı Zeki Ejder adlı Türk tarafından Marsilya’ya kaçırılmak istendi.

1 Mayıs 1977: Kanlı 1 Mayıs: Gladyo, en büyük katılımlı İstanbul’daki 1 Mayıs gösterilerini kana buladı: 34 vatandaşımız katledildi. Yüzlerce yaralı var. İşçi Bayramı’nı kutlamak üzere çeşitli illerden İstanbul’a gelenler ile birlikte yaklaşık 500 bin kişi Taksim Meydanı’ndaki kutlamalara katıldı. İstanbul Taksim Meydanı’nda kutlanan 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamaları sırasında yaşanan olaylarda 34 kişi öldü, 136 kişi yaralandı. Olay, tarihe Kanlı 1 Mayıs olarak geçti.

1 Mayıs 1978 : Şarkıcı, besteci, söz yazarı ve sunucu Orhan Ölmez, Antalya Manavgat’ta bugün doğdu.

1 Mayıs 1979 : İstanbul’da 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı ve sokağa çıkma yasağı kondu. Sokağa çıkan Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı Behice Boran ve 1000’e yakın kişi gözaltına alındı. Behice Boran ve 330 Türkiye İşçi Partili 6 Mayıs’ta tutuklandı. DİSK’e bağlı bir grup sendika ise İzmir’de “izinli” 1 Mayıs kutlaması yaptı.

1 Mayıs 1980 : 12 Eylül darbesinden önce son “yasal” 1 Mayıs kutlamaları yapıldı. Sıkıyönetim altındaki İstanbul, Ankara ve İzmir’de gösteriler yasaklandı. DİSK, Mersin’de “izinli” 1 Mayıs kutlaması yaptı. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra, o zamana kadar “Bahar Bayramı” adıyla resmi tatil günü olan 1 Mayıs, çalışma günleri arasına dahil edildi.

1 Mayıs 1982 : Arjantin, Birleşik Krallık’a ait Falkland Adaları’na asker çıkardı. Britanya, Arjantin kuvvetlerine karşı saldırıya geçti.

1 Mayıs 1984 : Devlet Güvenlik Mahkemeleri (DGM) 8 ilde göreve başladı.

1 Mayıs 1985 : Tokat’ta, Tekel Sigara Fabrikası kuruldu.

1 Mayıs 1988: Tiyatro ve karikatur sanatçısı Altan Erbulak (59) hayatını kaybetti. Erbulak uzun yıllar Milliyet gazetesinde çizdi.  (d. 1929)

1 Mayıs 1988 : Sosyalist Feminist Kaktüs dergisi yayına başladı. Derginin yazarları, Gülnur Savran, Nesrin Tura, Sedef Öztürk, Banu Paker, Şahika Yüksel, Aksu Bora, Nural Yasin, Ayşegül Berktay, Özden Dilber, Nalan Akdeniz, Fadime Tonak’tı. Dergi, Eylül 1990’a dek 12 sayı yayımlandı.

1 Mayıs 1989 : İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutlamak için İstiklal Caddesi’nden Taksim’e yürümek isteyen 2000 kişilik grup, Polis tarafından dağıtıldı. Olaylar sırasında alnından vurulan Mehmet Akif Dalcı adlı genç, bir gün sonra öldü. 400’ü aşkın gösterici gözaltına alındı.

1 Mayıs 1990 : İstanbul’un çeşitli semtlerinde yapılan 1 Mayıs eylemlerinde 40 kişi yaralandı, 2 bin kişi gözaltına alındı. Yaralılardan İTÜ öğrencisi Gülay Beceren felç oldu.

1 Mayıs 1991 : Vakıfbank, İsviçre’de bastırdığı 2 gram ağırlığında ve 999.9 saflığındaki ‘Maşallah’ altınını piyasaya sürdü. Altın, Vakıfbank şubelerinde 128 bin liradan satışa sunuldu.

1 Mayıs 1993 : Aydınlık Gazetesi günlük olarak yayınlanmaya başladı. Başyazarlığını Aziz Nesin yapıyordu. Gazete 12 Eylül faşist darbesinde kapatılmıştı. 

1 Mayıs 1994 : İstanbul ve Ankara’da 1 Mayıs’ı kutladıktan sonra dağılan gruplar, Polis tarafından coplandı. Sosyal Demokrat Halkçı Parti Milletvekili Salman Kaya da polisten dayak yedi. İki gün sonra, Milletvekili Salman Kaya’yı döven 3 polis ve Ankara Emniyet Müdürü Orhan Taşanlar görevden alındı.

1 Mayıs 1995 : Hırvatistan Ordusu, Batı Slavonya’yı geri almak için Bljesak Operasyonu başlattı.

1 Mayıs 1996 : İstanbul Kadıköy’de 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamaları sırasında çıkan olaylarda Dursun Adabaș, Hasan Albayrak ve Levent Yalçın isimli 3 kişi hayatını kaybetti. Olaylar sırasında gözaltına alınan, “Dördüncü Sol İnşa Örgütü” isimli örgütün militanı Akın Rençber isimli bir genç, gördüğü işkenceler sonucu 20 Mayıs’ta öldü.

1 Mayıs 1999 : Avrupa Birliği üyesi ülkelerce 1997 tarihinde imzalanan Amsterdam Antlaşması yürürlüğe girdi.

1 Mayıs 1999 : TRT internet sitesi, trt.net.tr yayına başladı.

1 Mayıs 2000 : Türk Hava Kuvvetleri; ilk saldırı, arama ve kurtarma helikopteri olan ve Fransız Eurocopter firmasınca üretilen bir adet AS 532 Cougar AL helikopterini teslim aldı.

1 Mayıs 2002 : Galatasaray ile Leeds United takımları arasındaki futbol maçı öncesinde, 2 İngiliz taraftarın ölümüyle sonuçlanan olaylara ilişkin davada, sanık Ali Ümit Demir 15 yıl ağır hapis, 6 sanık da 3 ay 20’şer gün hapis cezasına çarptırıldı.

1 Mayıs 2003 : ABD Başkanı George W. Bush, Irak’taki muharebelerin son bulduğunu açıkladı.

1 Mayıs 2003 : Bingöl’de meydana gelen 6,4 büyüklüğündeki depremde; 176 kişi öldü, 521 kişi de yaralandı.

1 Mayıs 2004 : Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya Avrupa Birliği’ne katılarak AB üyesi oldu. Böylece AB üye sayısı 25 ülkeye ulaştı.

1 Mayıs 2006 : ABD tarihinin en büyük grevlerinden birine tanık oldu. Göçmen yasası protesto edildi.

1 Mayıs 2006 : Porto Riko Hükümeti maddi sıkıntı nedeniyle, tüm Hükümet kuruluşlarını ve okulları kapattı.

1 Mayıs 2008 : Türkiye’de 1 Mayıs İşçi Bayramı’nı Taksim Meydanı’nda kutlamak isteyen işçi sendikaları ile onlara izin vermeyen yürütme organı arasında yaşanan gerginlik sokaklara yansıdı. Sabah 06:30’dan itibaren Şişli ve çevresinde toplanan gruplara, Polis’in müdahalesi biber gazı, gaz bombası, cop, panzer, sapan, ve tazyikli boyalı suyla oldu. CHP milletvekili Mehmet Ali Özpolat, sıkılan biber gazı nedeniyle kalp spazmı geçirdi. Pek çok örgüt üyesi olan veya olmayan vatandaş, ağır yaralarla hastaneye kaldırıldı ve geçici sakatlıklar yaşadı. Gün içinde DİSK (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu), insanların ölmesinden korktuğu için, Taksim hedefinden vazgeçti.

1 Mayıs 2009 : 31 yıl sonra resmi olarak 5 bin kişilik bir grup, DİSK organizasyonuyla Taksim’e çıktı.

1 Mayıs 2009 : 60. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti (AK PARTİ) kabine revizyonuna gidildi. Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dış politika danışmanı Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu, Bakanlar Kurulu’nda TBMM dışından yer alan tek isim oldu.

Davutoğlu, Dışişleri Bakanlığı görevini Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığı’na atanan Ali Babacan’dan devraldı. Bülent Arınç Başbakan yardımcısı, Ali Babacan ise Ekonomiden Sorumlu Bakan olarak atandı.

1 Mayıs 2010 : 32 yıl sonra Taksim’de ilk kez izinli olarak 1 Mayıs kutlamaları yapıldı.

1 Mayıs 2012: Tiyatro ve sinema sanatçısı Cüneyt Türel (70) İstanbul’da hayatını kaybetti. 

1 Mayıs 2014: Balyoz tertibi tutuklusu Deniz Kurmay Albay Murat Özenalp (49), beyin kanaması sonucu hastanede hayatını kaybetti.  

1 Mayıs 2014: Gazeteci, yazar, yayıncı Bülent Habora (74), İzmir’de tedavi görmekte olduğu hastanede yaşamını yitirdi. Habora‘nın yayımlanmış 35 kitabı bulunuyordu. 

1 Mayıs 2016 : Nail Mavuș isimli vatandaş, saat 11:00 sıralarında TOMA’nın çarpması sonucu hayatını kaybetti.