İlköğretimden lise sonuncu sınıfa (4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12) kadar okutulan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarını inceledim. Diğerlerini de inceliyorum. Atatürk ve laiklik kaldırıldı..
İlköğretimden lise sonuncu sınıfa (4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12) kadar okutulan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarını inceledim. Diğerlerini de inceliyorum.
İlköğretimden lise sonuncu sınıfa (4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12) kadar okutulan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarından Atatürk, Atatürk’ün din ve vicdan özgürlüğüne dair ünite, cümleler, görseller kaldırıldı. Öyle ki yeni kitaplarda Atatürk ve laikliğe bir kelime dahi değinilmiyor. Örneğin 9. sınıf (Lise 1) Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitabında aşağıda gösterdiğimiz “Laiklik ve Din” ünitesi çıkarıldı.[1]
Çıkarılan bir görsele yer verelim.
Önceki yılın 10. sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi’nde 6. ünite şöyleydi:
Şimdi bu ünite ders kitabından çıkarıldığı gibi Atatürk ve laiklikten 1 yerde bile bahsetmemektedir.[2]
Programın son şeklinin 2017 Temmuz’unda yayınlanan taslak halinden bir farkı da ekonomiye ilişkin. Son halinde ekonominin din tarafından düzenlenmesi öne çıkıyor. Taslakta dinin ekonomiyi belirlemesi açıkça zikredilmiyordu. “Din ve Hayat” ünitesinde “İslam dininin ekonomik hayatla ilgili ilkelerini yorumlar”[3] ifadesiyle dinin, ekonomik hayatta da belirleyici olması gerektiği vurgulanmıştı. Bu kapsamda kitapta faizin, karaborsacılığın, karşı tarafın sıkıntıda olmasından yararlanmak, belirsizlik ve risk sömürüsü yoluyla, aldatarak, yalan beyanda bulunarak, zorlayarak kazanç elde etmenin İslam tarafından yasaklandığı dile getirildi.[4] Zekat, sadaka, fitre sosyal yardımlaşma ve dayanışmaya, sosyal adalete örnek gösterilmiştir.[5]
“Din ve Aile” başlığında evliliğin önemi, içinde köle ve cariyenin de geçtiği Nur Suresi 32. ayetle anlatılıyor. Kitaptan gösterelim:
“Kura’nda ‘Aranızdaki bekarları, kölelerinizden ve cariyelerinizden elverişli olanlarla evlendirin. Eğer bunlar fakir iseler, Allah kendi lütfu ile onları zenginleştirir. Allah (lütfu) geniş olan ve (her şeyi) bilendir.’ ayetiyle evlilik teşvik edilir.”[6]
MEB burada kölelik ve cariyeliği onaylamamakta ama sadece ayeti mi vermektedir? Yoksa kölelik ve cariyeliği normal mi görmektedir?
En iyisi bizim gibi bu soruların düşünülmesine meydan vermeden MEB’in konuya dair yorumunu sunmasıdır. MEB açık konuşmalıdır.
11. sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitabına yeni eklenen “İnançla İlgili Meseleler” ünitesinde, “İnançla İlgili Felsefi Yaklaşımlar” konusunda Sekülarizm, Politeizm, Pozitivizm, Agnostisizm, Teizm, Deizm, Ateizm, Materyalizm, Nihilizm Kötülük Problemi, Yeni Dinî Hareketler, Din İstismarı, İslamofobi kavramları anlatılmıştır.[7]
Sekülerizm şu şekilde tanımlanmıştır:
“Latincede “dünyevileşme” anlamına gelen sekülarizm; hukuki konularda, toplumu ilgilendiren sosyal kararlarda ve siyaset biliminin işleyişinde din merkezli görüşlerin tamamını reddeden düşüncedir. Sekülarizm, dinî otoritenin günlük hayatı ilgilendiren konularda esas alınacak bir irade olmadığını ifade eder. İnançtan kaynaklanan düşünceleri dünya işlerine karıştırmama anlamına gelen sekülarizm, dünyevileşme hareketi olarak da bilinir.”[8]
Sekülarizm için “günümüzde dinin, dünya ve günlük hayat için anlamını yitirdiğini savunur” ifadesinin kullanıldığı kitapta Sekülarizm’in ayrıca “Tanrı ve ölüm sonrası hayat düşüncesine” başvurmadığı belirtilmiştir. Dahası şu cümleler yazılıdır:
“Dini ve dinî duyguyu, hiçbir işe karıştırmadığı için dinden bağımsız ve uzak bir hareketi temsil eder. Böylelikle sadece akla dayanarak sağlam, tutarlı ve insanı mutluluğa götürecek bir ahlak geliştirilebileceğini varsayar.”[9]
Burada laiklik yerine sekülerizmin tercih edilmesi bilinçlidir. Laikliğin toplumun aşina olduğu ve Atatürk’ü çağrıştıran bir kavram olması dolayısıyla laikliği doğrudan eleştirerek halkın tepkisini yol açmak istemiyorlar. Müfredatı yazanlar açısından laiklik ve sekülerizm arasında fark yoktur. Laiklik ile sekülerizmin uygulamada farklı olsa da ikisinin de “dini büyük ölçüde devre dışı bırakmak” hususunda buluştukları vurgulanarak laikliğin din karşıtı olduğu söylenmektedir. Anadolu İmam Hatip Liseleri Kelam ders kitabında “inkârcı akımlar”ın “hümanizm ve sekülarizm temelleri üzerinde yükselmekte”[10] olduğu belirtilmektedir. Dahası laiklik ile eş tuttukları sekülerizmin “dinsizlik” olduğunu ima etmişlerdir:
“Sekülarizm her ne kadar ilk bakışta din karşıtlığı olarak görülmeyebilirse de yönelimleri itibariyle dini önemsememe, hayatı yaşarken dine referans ve gönderme yapmama anlayışı sebebiyle dinden uzaklaşma sonucu doğurmaktadır.”[11]
Önceki 12. sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi’nde 6. ünite şöyleydi:
Şimdi bu ünite çıkarıldığı gibi laiklik kavramına da yer verilmedi.
Anadolu İmam Hatip Liseleri Kelam ders kitabında “inkârcı akımlar”ın “hümanizm ve sekülarizm temelleri üzerinde yükselmekte”[12] olduğu belirtilmektedir. Dahası laiklik ile eş tuttukları sekülerizmin “dinsizlik” olduğunu ima etmişlerdir:
“Sekülarizm her ne kadar ilk bakışta din karşıtlığı olarak görülmeyebilirse de yönelimleri itibariyle dini önemsememe, hayatı yaşarken dine referans ve gönderme yapmama anlayışı sebebiyle dinden uzaklaşma sonucu doğurmaktadır.”[13]
Laik insanlar “ateist” sayılarak hedef gösterilmekte ve siyasette, hukukta, ekonomide, vb yönetim işlerinin dince yönlendirilmemesi dayalı laik düzene açıkça karşı çıkılmaktadır:
“Seküler olduğunu söyleyen insanlar her ne kadar ateist olmadıklarını ve bir yaratıcıya inandıklarını belirtseler de bu âdeta Tanrı’yı göklerde kabul edip, yeryüzüne indirmemek ve Tanrı’ya “sen bizim işlerimize karışma” demekle aynı kapıya çıkmaktadır. Bir yönüyle de bu uygulama dini vicdanlara hapsetmenin, salt inanca indirgemenin, siyasette, hukukta, sanatta, ekonomide dine yer vermemenin bir başka şeklidir. Laiklikte de sekülerizmde de siyasî ve toplumsal hayat düzenlenirken Allah’ı, vahyi, kutsalı dikkate almamak esastır.”[14]
MEB, Kelam dersi “İlmi ve Güncel Meseleler” ünitesi “Sekülerizm” başlığında laiklik, “toplumu sekülerleştirmeyi amaçlayan bir kamu otoritesinin, belli bir laik toplum telâkkisi veya tasarımını hayata geçirmek amacıyla, insanlara ve insan topluluklarına dayatmada bulunmasıdır.” şeklinde tanımlanıyor. Yani dayatmaymış![15]
MEB, sonuç olarak laikliğin de sekülerizmin de “dini büyük ölçüde devre dışı bırakmak” hususunda buluştukları vurgulanarak laikliğin din karşıtı olduğu söylenmektedir:
“Günümüzde Kelam İlmi” başlığında aslında “laiklik” demek istedikleri sekülerizm kavramı aydınlanma ve pozitivizm ile birlikte “Batı’nın fikir ve inanç problemleri” arasında sayılmıştır.[16]
Laiklik de yukarıda sayılan kavramlarla beraber, “materyalizm ve pozitivizm temelli” görülerek İslam için “tehdit ve tehlike” olarak sayılmıştır:
“Bu yeni dönemde Batı’nın kendi tarihi ve diniyle hesaplaşması esnasında türetilen ve büyük ölçüde materyalizm ve pozitivizm temelli felsefi, biyolojik, psikolojik ve sosyolojik teoriler, İslam inançları açısından da tehdit ve tehlike oluşturmaya başlamıştır.”
Dahası Kelam, “materyalizm, pozitivizm, Darwinizm, Freudizm gibi akımların dine ilişkin yaklaşımlarına cevap vermeye” çalışıyormuş![17]
NOT: İmam hatip ders kitaplarında laikliğin nasıl hedef alındığına dair “Gayrimilli Eğitim” kitabımı inceleyebilirsiniz.
Mustafa Solak
[1] Bekir Pınarbaşı, Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 9, Tutku Yayıncılık, Ankara, 2016, s.84.
[2] Recai Doğan, Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 10, Nev Kitap, Ankara, 2018. Ders kitabını şu bağlantıdan indirebilirsiniz: http://www.eba.gov.tr/ekitap?icerik-id=6328.
[3] Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (ortaöğretim 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar), s.22.
[4] Doğan, age, s.91.
[5] Age, s.95.
[6] Age, s.75.
[7] Bekir Çelik-Ebru Karataş- Ömer Bahadır-Rifat Mehri-Yahya Dağ, Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 11, T.C. MEB Yayınları, Ankara, 2018, s.73. Ders kitabını şu bağlantıdan indirebilirsiniz: http://www.eba.gov.tr/ekitap?icerik-id=6864.
[8] Age, s.97.
[9] Age, s.98.
[10] U. Murat Kılavuz, Nihat Morgül, Veli Karataş, Eba Müslim Yaşaroğlu, Ed. Ahmet Saim Kılavuz, Anadolu İmam Hatip Liseleri Kelam, T.C. MEB Yayınları, Ankara, 2017,s.99.
[11] Age, s.72.
[12] U. Murat Kılavuz, Nihat Morgül, Veli Karataş, Eba Müslim Yaşaroğlu, Ed. Ahmet Saim Kılavuz, Anadolu İmam Hatip Liseleri Kelam, T.C. MEB Yayınları, Ankara, 2018, s.99.
[13] Age, s.97.
[14] Aynı yer.
[15] Age, s.85.
[16] Anadolu İmam Hatip Liseleri Kelam, s.80.
[17] Age, s.81.
Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.
